مروری بر تاریخچه سواد رسانه ای در اروپا و کشورهای کانادا، آمریکا، روسیه و ژاپن
سازمان یونسکو
این سازمان از دهه 1960 به پشتیبانی از آموزش رسانه ای پرداخت و برنامه ای جهانی را شروع به اجرا نمود . از نظر کارشناسان یونسکو، آموزش رسانه ای به مثابه راهکاری مناسب توان جبران نابرابری های اطلاعاتی بین کشورهای شمال و جنوب را دارد، زیرا کشورهای شمال به تولید، کنترل و توزیع اطلاعات می پردازند و از سوی دیگر کشورهای جنوب صرفا دریافت کننده منفعل اطلاعات هستند. از نظر یونسکو راهکار مناسب جهت خارج کردن کشورهای جنوب ازوضعیت انفعال، آموزش رسانه ای و مهارت های فردی به منظور تحلیل و تفسیر پیام های رسانه ای مخاطبان است . (طلوعی، 1391:37)
از اواسط دهه 1970 میلادی، موضوع سواد رسانه ای در برخی کشورها مثل آمریکای لاتین و کشورهای اروپایی مانند، ایتالیا و اسپانیا مورد توجه قرار گرفت . اصلی ترین هدف آموزش رسانه ای در این کشورها برطرف کردن نابرابری های اطلاعات بین کشورهای پیشرفته و عقب افتاده بود .
آفریقای جنوبی: آموزش سواد رسانه ای به منظور ارتقای سطح آموزش عمومی مورد استفاده قرار گرفت .
در کشورهای انگلیسی زبان(اسکاتلند، استرالیا): آموزش سواد رسانه ای به مثابه بخشی از آموزش مهارت های زبانی محسوب می گردد. (طلوعی، 1391:38).
آموزش سواد رسانه ای در کانادا:
سواد رسانه ای در کانادا از سال 1978 با تشکیل "انجمن سواد رسانه ای" آغاز شد. اعضای این انجمن متشکل از معلمان، تولید کنندگان محصولات رسانه ای بودند و مهم ترین دستاورد آن ها وارد کردن بحث سواد رسانه ای به نظام آموزش مدارس عمومی استان «انتاریو» و انتشار کتاب سواد رسانه ای در این کشور بود.
پس از سال 1987 مباحث سواد رسانه ای به عنوان یک موضوع درسی در برنامه های درسی انگلیسی مدارس گنجانده شد و توسط آموزگاران زبان انگلیسی در ساعات درسی تدریس شد.
علت رویکرد فوق نسبت به آموزش سواد رسانه ا ی:
کانناداری کشوری است که افراد با پیشینه قومی و زبانی گوناگون در آن زندگی می کنند و در نتیجه یکپارچه کردن قومیت های مختلف برای دولت کانادا همواره از ضروریات جدی محسوب می شود. از سوی دیگر فرهنگ آمریکایی در این کشور از دهه 1950 به شدت گسترش یافته است . رشد اقتصادی و قدرت سیاسی آمریکا، کانادا را متاثر از فرهنگ این کشور کرده است و درمیان استان های مختلف، استان مرزی«انتاریو» را به صورت پنجره ای برای ورود فرهنگ آمریکایی در آورده است.
ئر چنین شرایطی حفظ هویت کانادایی و یکپارچه کردن قومیت های گوناگون برای دولت این کشور ضرورتی راهبردی است و با توجه به انکه مهاجران این کشور به ناچار مجبورند به زبان اکثر ساکنان بومی کانادا صحبت کنند بنابراین دولت تصمیم گرفته است که از فرصت آموزش زبان انگلیسی برای یکپارچه کردن گروه های قومی متعدد استفاده کند. سواد رسانه ای نیز در این کشور در کنار آموزش زبان انگلیسی با محتوای بسیار متفاوتی تدریس می شود . در برخی مدارس به رویکردهای مختلف نظری در حوزه سواد رسانه ای بیشتر توجه می شود و در بعضی مدارس دیگر با نمایش محصولات رسانه اای مختلف چگونگی نمایش هویت شهروندان کانادایی با شهروندان آمریکایی مقایسه می شود. (طلوعی،1391، صص38-39)
سواد رسانه ای در کشور ژاپن :
تا سال 1980 به صورت مختصر و درمطالات محدود بررسی می شد.
1992: پس از ترجمه کتاب سواد رسانه ای در ژاپن این مفهوم صورت جدید تری به خود گرفت و و رارد مطالعات رسانه ای این کشور شد.
1999: "انجمن ملی سازمان های رادیویی و تلویزیونی " تولید برنامه ای را برای آموزش سواد رسانه ای به کودکان آغاز کرد و" شورای تحقیقات درباره سواد رسانه ای" قوانینی را برای عملیاتی کردن مفهوم سواد رسانه ای تدوین ساخت. در سال های اخیر نیز تلاش های بسیاری برای آموزش سواد رسانه ای پیرامون رسانه های جدید مانند اینترنت ، ماهواره و غیره صورت گرفته است . (طلوعی، 1391، ص 39) در ژاپن این مفهوم برای مطالعه انتقادی تولیدات رسانه ای و نقد و تحلیل واقعیات ارائه شده از سوی رسانه ها به کار برده می شود.(شیبا، 1387:48در طلوعی،1391،ص40)
سواد رسانه ای در U.S.A:
در این کشور اصطلاح سواد رسانه ای و آموزش رسانه ای به صورت مترادف بکار برده می شود . و تنها در سالهای اخیر تفاوت بین این دو اصطلاح در کنفرانس همکاری های بین المللی سواد رسانه ای در دهه 1990 مورد بررسی قرار گرفت . در این کنفرانس سواد رسانه ای به صورت «توانایی دسترسی و ارزیابی پیام های رسانه ای در اشکال مختلف» تعریف شد. (طلوعی،1391، ص40)
سواد رسانه ای در کشور استرالیا
این کشور به نگاه منتقدانه و خلاق بر روی محصولات رسانه ای تاکید دارد و هدف اصلی آن توانمند کدرن مخاطبان برای ایجاد تمایز بین ارزش های فرهنگی موجود در جامعه و ارزش های ارائه شده توسط تولیدات رسانه ای است . Habbs,2002:2 در طلوعی، 1391، ص40)
آموزش سواد رسانه ای در سطح بین المللی:
در سال 1982 سازمان یونسکو بیانه ای تحت عنوان بیانیه گرانولد را آماده کرد و به امضاء 19 کشور رساند . در این بیانیه گفته می شود، رسانه ها یکی از نیروهای قابل توجه و قدرتمند در جامعه هستند و این نیازمند آموزش سواد رسانه ای در اشکال منسجم و سیستماتیک در بین شهروندان است.
کنفرانس هایی که در زمینه آموزش سواد رسانه ای برگزار گردید:
1990: درشهر تولوس(tholos)
2000: در شهر وینا(vina) موضوع این کنفرانس شامل کودکان و خشونت در تلویزیون و سینما و در نهایت رسانه های دیداری و شنیداری می شد. .
2002: توسعه استراتژی جهانی در جهت تشویق آموزش سواد رسانه ای و استفاده از دیوید باکینگهام (استاد آموزش سواد رسانه ای و مدیر مرکز مطالعات کودکان ، نوجوانان و رسانه ها در دانشگاه لندن).
برگزاری کنفرانس آموزش رسانه ای برای جوانان در سویل(seville)، برخی پیشنهادات این کنفرانس آموزش الگویی جهت خط مشی های پژوهشی، تعلیم معلمان، همکاری رسانه ها با مدارس و تقویت و ترویج فضای عمومی .
جمع بندی: سازمان یونسکو به دنبال تولید برنامه های آموزش رسانه و حمایت از کنفرانس های آموزش رسانه های محلی- منطقه ای و توسعه حمایت از تالیفات و کتاب های آموزشی در حوزه سواد رسانه ای است . (Bukingham, 2001:5 در طلوعی، 1391، ص42)
سواد رسانه ای در اروپا
آموزش سواد رسانه ای اولین بار در کشور فنلاند در یک دوره آموزشی به سال 1970 بر می گردد و در سطح دبیرستان در سال 1977 ارائه شد. آنچه که امروزه به عنوان آموزش سواد رسانه ای می شناسیم در کشور فنلاند به سال 1990 و کمی دیرتر از سایر کشورها پدید آمد.
اجباری شدن سواد رسانه ای در سال 1980 در سوئد و در سال 1970 در دانمارک.
در کشور دانمارک تاکید فراوان بر فراگیری فناوری اطلاعات بود .
در فرانسه : ابتدا به صورت فیلم آموزش داده می شد ولی در سال های اخیر کنفرانس ها و دوره های آموزش رسانه برای معلمان با مضمون تولیدات رسانه های برگزار می شود.
آلمان : کتاب های نظری مختلفی در مورد ادبیات رسانه در سال های 1970 در زمینه آموزش سواد رسانه ای در داخل و خارج سیستم آموزشی مدارس قرار داده شد.
هلند: سواد رسانه ای به وسیله دولت این کشور در سال 2006 به عنوان موضوعی مهم برای جامعه در دستور کار نهاد های آموزشی قرار گرفت. در آوریل 2008 یک مرکز رسمی توسط دولت هلند ایجاد شد این مرکز بیشتر شبیه یک سازمان شبکه ای با شرکای مختلف بود که تجربیات و تخصص آن ها را در یک موضوع آموزش سواد رسانه ای در اختیار دیگران قرار می دهد .
روسیه: تاریخ سواد رسانه ای در این کشور به سال 1920 با ز می گردد . اولین تلاش ها در زمینه سواد رسانه ای در مراکز پس از مدارس به منظور تقویت برگزاری سمینارها و کنفرانس های آموزش رسانه ای برای معلمان بود.
در مدتی که اندیشه تقویت و گسترش آموزش سواد رسانه ای در نیم کره غربی توسعه پیدا کرد در روسیه طی سال های 1980-1970 آموزش رسانه هنوز در بستر علم زیبایی شناسی رشد می کرد. از جمله وقایع مهم در توسعه آموزش رسانه در روسیه ثبت نام متخصصان جدید(از سال 2002 به بعد) در دانشگاه های آموزش رسانه در سال 2005 بود که تا حدی توسط یونسکو مورد حمایت قرارمی گرفت . به علاوه سایت های اینترنتی توسط موسسه روسی برای آموزش فیلم در رسانه (به زبان انگلیسی و روسی)
ایجاد شد. با توجه به این امر که یونسکو آموزش رسانه ای را به عنوان زمینه توسعه آموزشی- فرهنگی در قرن آینده تعریف کرده است سواد رسانه ای چشم انداز خوبی در کشور روسیه دارد.
اروپا منشوری را جهت تسریع و توافق بیشتر اروپا بر چیستی سواد رسانه ای و آموزش سواد رسانه ای در جهت توسعه یک شبکه ثابت و داوطلبانه از آموزش دهندگان سواد رسانه ای تهیه کرده است . (Hobbs, 2005:2 در طلوعی،1391، ص در طلوعی،1391، ص43-44).
منبع : طلوعی، علی(1391). سواد رسانه ای درآمدی بر شیوه یادگیری و سنجش. دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها، تهران
